DÜNYADA AZ BİLİNEN DİNLER SERİSİ"MANİHEİZM"

        Bir Dini Hareket "Maniheizm /Manicilik"

Maniheizm,III.Yüzyılın sonlarında Mani tarafından kurulmuşturDini hareket olan Maniheizm;Zerdüştilik,Budizm ve Hristiyanlık  gibi dinlerden bazı unsurlar almıştır Maniheizm;Mezopotamya,Babilonya,İran,Türkistan,Kuzey Hindistan ve Batı Çine kadar yayılım alanı göstermiştir.Günümüzde Maniheizm'in özelliklerini taşıyana az da olsa topluluk vardır.Bu din "iyi ışık ve "kötü ışık" gibi iki temel ilke üzerine kurulmuştur.Eski Türk devletlerinden olan Uygurlar ,Maniheizm'i benimsemiş ve "Resmi Din"olarak kabul etmişlerdir.

Maniheizm'in kurucusu olan Mani,Mardin'de 216 yılında doğmuştur.Mani,babasıyla"gnostik vaftiz mezhebi"ne katılmış ve bu mezhebe göre büyütülmüştür Mani  12 yaşındayken bir"Vizyon"görmüş ve bu çerçevede"Kutsal Ruh"tan aldığı  vahiy ışığında bir dini hareket başlatmıştır.24 yaşındayken başka bir "Vizyon" gören Mani,kendisine"Işığın Elçisi" görevi verildiğini söylemiştir.

                             Maniheizm'in İnanç Esasları

Maniheizm'de inanç esasları;Işık(İyilik)ve Karanlık(Kötülük)  ve Hz.İsa'nın geleceğini haber verdiği"Paraklet/Peygamber'in Mani olduğu anlayışı üzerine kurulmuştur.Bu dinde Tanrı anlayışının temelinde"Düalizm "vardır.Bu düalizm;İyilik ve Kötülük ile üç zaman tasavvurundan oluşmaktadır.Kuzeyde ikamet eden ve iyilik dünyasının hakimi olan Işık Tanrısı;Yüceliğin/Ululuğunu ve Işık Aleminin/Cennetin Kralı bir Tanrıdır.Tanrı,ezeli,ebedi ve var edendir..Bu Tanrı kendisini,akıl,düşünme,idrak,kurgu ve tefekkür gibi kavramlarla tanımlamaktadır.Karanlık Tanrısı,güneyde ikamet etmekte ve duman,ateş,rüzgar,su ve karanlık olmak üzre"beş dünya"ya sahiptir.

                                               Ahiret ve Kurtuluş İnancı

Kurtuluş inancı,on iki maddelik bir "İman İkarı"ndan oluşmaktadır.Manihaizm,ilk insan Adem ile Havva'nın karanlık güçler tarafından yaratıldığına inanmaktadır.Hz.İsa da ,Adem'e gerçeği anlatmak ve kurtuluşa erişmesi için elçi olarak gönderilmiştir.İnsanlığın kurtuluşu için İsa,"Işık Zihni" olarak görevlendirilmiştir.Işık Zihni kurtuluşu hak eden herkese gelerek onları kurtuluşa davet etmektedir.Kurtuluşu hak eden kişi Işık Zihninin 5 özelliğini tamamlamaktadır.Kurtuluşa eremeyenler ise;Kurtuluşu hak eden  kadar yeryüzünde sınırlı bir "Reenkarnasyon"dan geçmektedir.Kurtuluş ruhun maddi dünyadan ve bedenen istek ve arzulardan uzak durması ile mümkündür.Maniheizm'de "günah çıkarma"uygulaması vardır.Mesih İnancı;Ruhlar yeryüzünden Işık Alemine yükseldikçe yeryüzünde zulüm ve kötülük artacaktır.Deccal ortaya çıkacak ve insanları saptırmaya çalışacaktır.Bu kargaşa ortamında da ışık elçisi İsa Mesih ikinci kez yeryüzüne inecektir.

                                Maniheizmde Ahlaki ve Sosyal Yapı

Maniheizm'de kurallara uyanlar öldüklerinde temizlenmiş olarak ışık alemine yükselirler.Kurallara uymayanlar ise;Reenkarnasyon sistemine tabi tutulurlar.Ruhun yeryüzünden ve bedenden kurtulabilmesi bazı kurallarla mümkündür,Seçkinler için geçerli bu kurallar,"Beş Emir(oruç,dua,sadaka,yalan söylememek,canlılara zarar vermemek)"ve "Üç mühür(ele,dile ve duygulara hakim olmak) den oluşmaktadır.Bu ilkeler çerçevesinde,kötü davranışta bulunmamak,et yememek,kötü söz söylememek,içki içmemek hayatın temel esaslarını oluşturmaktadır.Ette bitkilerden daha az ışık olduğu için bitkisel gıdaları tercih ederler.Maniheistler evlenmemeyi ve cinsellikten uzak durmayı tercih ederler.Dinleyiciler Mani'nin "On Emri"ni hayatlarına uygularlar.

Mani'nin öğretileri biri Farsça,altısı  Süryanice olmak üzere 7 kitapta toplanmıştır.Kitaplar;Sırlar Kitabı,Devler Kitabı,Hayat İncili,Hazinesi,Pragmeteia,Fermakatiya,Mektuplar,İlahiler ve Dualardır.

                                           

                                         Maniheizmde Mabet ve İbadet Uygulamaları

Maniheizm'de mabet yeri,Hristiyanlıktaki gibi bir nevi Kilisedir.Mani kilisesi,iki ana gruptan oluşmaktadır.Dinleyiciler(kilisenin ekonomik yönü ile ilgilenenler)diğeri,Seçkinler(manevi ve uygulama yönü ile ilgili olanlar) şeklindedir.Seçkinler arasında;rahipler,piskoposlar,"oniki üstat" ve kurucunun halefleri yer almaktadır.İbadet uygulamaları Seçkinler ve Dinleyiciler(vatandaş) arasında farklılık göstermektedir.Seçkinler günde 7 defa,vatandaş ise günde 4 defa ibadet etmektedir.Dualar;gündüz Güneş'e ve gece ise Ay'a dönük olarak yapılmaktadır.Duadan önce bir arınma işlemi yapılmalıdır.su varsa su ile yoksa toprak ile arınma işlemi yapılır.Maniheizm'de yılın değişik zamanları oruç uygulaması vardır.Yıl içinde toplam 100 gün oruç tutmaktadırlar.Bu uygulamaların yanında haftalık olarak"Tövbe ve Günah İtirafı"törenleri vardır.Önemli diğer bir ibadette günlük olarak gerçekleşen seçkinlerin"Genel yemeği"dir. Ayrıca ölüye yol göstermek için"ölü ayini" de vardır.Maniheizm'de dini bayram olarak"Bema Bayramı" vardır.Bu bayramda"çarmıha gerilmiş olarak takdim edilen Mani"nin çektikleri anısına bir hatıra bayramı olarak kabul edilmektedir.