İSLAM ÖNCESİ TÜRK DİNİ "GELENEKSEL TÜRK DİNİ".

                         Gök Tanrı İnancı.

Geleneksel Türk dini ile Türklerin kendine özgü dinleri kastedilmektedir.Türkler tarih boyunca Tek tanrı/Gök tanrıya inanmış ve ahlaki değerlere önem vermişlerdir.Bu dinin geçmişi çok eskilere dayansa da günümüzde,geleneksel Türk dini inanışlarını devam ettiren Altay-Sibirya Türklerinin yaklaşık 2 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir.

                       Gök Tanrı Dini  İnanç Esasları.

Türklerin, inanç sistemlerine ne ad verildiği tam olarak belirlenememişse de Türklerin  inanışları Şamanzm,Toyunizm gibi kavramlarla tanımlayamaya çalışmıştır.Ama bunlar bu dini inanışları tam olarak karşılamamaktadır.Geleneksel Türk dini, hoşgörüye dayanmaktadır.Tek Tanrı ve onun iradesinin her şeyi kuşattığı etrafında şekillenen bir yapı  etrafında şekillenmektedir.Ahret,Cennet,Cehennem,Melek,Şeytan,Kurban gibi inançlar vardır.Bu dinin iki kolu vardır ilki "Halk Dini",(şamanizm,totemizim ve politeizme ait unsurlar vardır).İkincisi"Devlet Dini",(şamanizm ve totemizme  karşıdır ve Tek Tanrıcılık merkez alınır).

                                    Tanrı İnancı Varlığı.

Türk lehçelerinde Tanrı,Tengri,Tangara,Tingir gibi kelimelerle adlandırılmıştır.

Gök Tanrı(Tek Tanrı),yaratıcı ve bütün varlıkların başı kabul edilmektedir.Gök tanrı inancının esasları Orhun Kitabelerinde bulunmaktadır.Kitabede çokça zikredilen "Tengri"(Tanrı) "Milli Tanrı" niteliği taşımaktadır.Tanrının özellikleri ise;tanrı tektir,göktedir,ezeli ve ebedidir,hayat verendir,yaratandır,öldürendir,yardım eden,cezalandırandır,esirgeyen ve bağışlayandır.

                                Ahiret Ve Kurtuluş İnancı.

Türklerde ahiret inancı vardır.Türkler;iyi ve kötü ruhların olduğuna inanmaktadırlar.Ruhlar diri ve ebedidir.Ata ruhların ölmediğine,ataların ölümden sonra iyilik ve kötülük yapabileceklerine inanmaktadırlar.Bundan  dolayı ata ruhlarına saygı göstermektedirler.Ahiret inancı çerçevesinde,insanın ölümlü fakat  tanrının ölümsüz olduğuna inanırlar.Öbür dünyada ikinci bir hayatın varlığına,iyiliklere ve kötülüklere dair bir hesabın görüleceği"Mahşer Günü"inancı vardır.Ölüm sert ve tabiat dışı ama gerçekleşmesi gereken bir hal olarak görülmektedir.Ölüler kefenlenerek gömülmektedir.Cennet ve Cehennem inancı bulunan Türkler,ölüye kesilen kurbanların"ölünün cennete giderken bineceği hayvanlar olarak"görmektedirler.İnsanın yanında iki melek bulunduğu inancı vardır.Sağ omuzundaki melek Yayuçi(iyilikleri yazan)sol yanındaki melek Körmös(kötülükleri yazan) meleklerdir.Türklerde tabiat kutsal sayılmıştır.Tabiatta bulunan şeylerin ruhu olduğuna inanılmaktadır.Türkler eğer tabiata karşı iyi davranmazlarsa bunun karşılığı olacağına inandıklarından,doğaya çok saygı duyarlar ve doğaya zarar vermemektedirler. Hayvanlara kutsiyet atfedilmektedir.Koyun ve at gibi hayvanların evi ve ev sahiplerini koruduğuna inanmaktadırlar.Su ve ateşte önemli bir yer tutmaktadır.

                             Ahlaki Ve Sosyal Yapı.

Türk dininde ahlak önemli bir yer tutmaktadır.İyi niyet ve hoşgörü önemlidir.Cinayet,zina,yalan yere yemin,aldatma,riya,hırsızlık adam öldürme kötü davranışlardır ve cezaları vardır.Zina yapan kişi bazı yerlerde yakılır ya da bazı yerlerde vücudu ortadan ikiye ayrılırmış.Homoseksüellik büyük bir günah sayılırmış.Savaştan kaçmak kötü bir davranış sayılmış ve cezası çok büyük olurmuş.

                          Mabet Ve İbadet Anlayışı.

Türklerde ibadet amacıyla belli bir yer dikkat çekmemektedir.Ama ibadeti idare eden veya ayinleri yöneten "Kam" dikkat çekmektedir.Kam,aynı zamanda hekim ve sihirbazdır.Kamın tanrılar ve insanlar arasında bir aracı olduğuna inanılmaktadır.Kam mesleği soydan gelmekteydi ve öğrenmekle elde edilemiyordu.Kam çoğunlukla erkeklerden,nadiren de kadınlardan olurdu.

İbadetler,Resmi ibadet("din adamı" sıfatıyla Hakanın yönettiği ibadetler).Halk ibadeti(halkın kendine ait yaptığı ibadetler).İbadetler;belirli zamanlarda(İlkbahar,Yaz ve Sonbaharda yapılan ayin ve törenler) ve tesadüfi olaylar dolayısıyla yapılanlar şeklinde gerçekleşirdi.Türkler ibadet manasına gelen"alkış","yükünme,"ötünme", kelimelerini kullanmışlardır.Kurban önemli ibadetlerdendir.Kurban kanlı ve kansız olarak ayrılırdı.En çok at,koyun,deve ve ren geyiği kurban edilirdi.İsteği olan bir kişi"Saçı" sunardı.Saçı(kansız kurban),süt,yağ,buğday,darı,şarap gibi kişilerin emekleri olan ürünlerden oluşurdu.İyi ve kötü ruhların olduğuna inanan Türkler,"Atalar Kültü"önemli bir yer tutardı.Ölmüş,atalar için"Kurban"kesilmekteydi ve atalara büyük saygı duyulmaktaydı.Diğer bir inanış ise;kötü ruhların öldükten sonra yer altına gittiği ve insanlara hastalık,ölüm,fakirlik,hayvan hastalığı gibi belaların gelmesini sağladığıydı.Kötü ruhların fenalıklarına uğramamak için insanların bu ruhları sayması,onlara baba ve reis demesi,bol bol kurban takdim etmesi gerekirdi.Ateşin her şeyi temizlediğine ve kötü ruhları kovduğuna inanılırdı.Bir yağlı paçavra tutuşturulur hastanın etrafında "Alas","Alas" diye dolaştırırlardı.Türklerin diğer bir uygulaması ise,yağmur yağdırmak ve havayı istenilen şekle sokmak için yapılan ayinlerdi.Cenaze törenlerine "Yuğ" denilirdi.Ölen kişi eşük(kefen) giydirilerek gömülürdü.Bir kişi ölünce cenazesi çadıra konurdu.Ölünün bütün akrabaları ,kurban olarak bir at ve kurban kesip çadırın dışına koyardı.Daha sonra tüm akrabalar feryat ederek at koşturup bunun etrafında 7 defa dolanır ve çadırın giriş kısmının önünden geçerken bıçakla yüzlerini yaralarlardı.Sonra da ölüyü gömmek için müsait birgün tespit edilir ve ölü gömülürdü. Yuğ törenlerine "Yuğcı"(ölen kişinin hikayelerini anlatan)ve "Sığırtçı"(ağlayıcı) katılırdı.Cenaze törenlerinde ölü aşı verilirdi.